Aarde der mensen van Pramoedya Ananta Toer

In aflevering 4 van de Indische boekenpodcast zijn Wim Manuhutu en Feba Sukmana te gast bij Lara en Ricci. Het boek dat we deze keer bespreken is Aarde der mensen van de Indonesische schrijver Pramoedya Ananta Toer.

Hoofdpersoon in de roman is Minke, zoon van een Javaanse regent. Als een van de weinige Javanen wordt hij toegelaten tot de hbs. Door de ogen van Minke krijgen we inzicht in de samenleving van voormalig Nederlands-Indië rond het begin van de twintigste eeuw. Als hij verliefd wordt op de Indo-Europese Annelies Mellema, dochter van een Hollandse vader en een Indonesische moeder, een njai met de naam Ontosoroh, wordt hij hard geconfronteerd met de apartheidswetten in het koloniale Indië. Aarde der mensen kwam in Indonesië uit in 1980 en verscheen een jaar later in de Nederlandse vertaling. Het boek was een van de eerste romans waarin de kolonie wordt bezien vanuit het Indonesische perspectief.

Pramoedya Ananta Toer werd in 1925 in Blora op Java geboren. Vanwege zijn kritische houding tegenover het gezag werd hij meerdere malen gearresteerd en gevangengezet. In oktober 1965 werd zonder enige vorm van proces jarenlang door het Soeharto-regime vastgezet, eerst in de Salemba-gevangenis in Jakarta. Vier jaar later werd hij naar het eiland Buru verbannen, waar hij tot eind 1979 werd vastgehouden.

Tijdens zijn ballingschap werkte Pramoedya aan zijn tetralogie – een vierdelige reeks van verhalen die los zijn te lezen – over het ontwakend Indonesisch nationalisme aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw.

Het eerste deel daarvan Bumi Manusia (Aarde der mensen) verscheen in 1980. In Indonesië werd het boek een enorm succes en bereikte het binnen drie maanden een vierde druk. Voor de Indonesische autoriteiten was dat aanleiding om het boek en het tweede deel Anak semua bangsa (Kind van alle volken) in mei 1981 te verbieden omdat de schrijver er communistische ideeën in zou verspreiden. In 2005 werd het boek weer in Indonesië uitgebracht. In 2019 werd Bumi Manusia verfilmd. De drie uur durende film is op Netflix te zien onder de titel The Earth of Mankind.